Wisselbeker #9: Jan Beddegenoodts

“Ik heb mijzelf nooit geprofileerd vanuit één ding. Als iemand een foto koopt van mij ben ik fotograaf. Als ik voor VPRO een Tegenlicht maak ben ik onderzoeksjournalist. Als ik een expo maak ben ik kunstenaar. Er is geen nood om er zelf een etiket op te plakken, want mensen doen dat toch voor u. Met Cameltown heb ik een speelveld voor mijzelf gecreëerd. Het gaat over de verhalen, en manier waarop je dat verhaal best vertelt.

“Mijn aanpak is altijd Gonzo: ergens volledig induiken. Ik maak werk vanuit de ervaring. Ik was 22 toen ik voor het eerst naar Palestina ging. De Palestijnen protesteren op vrijdag voor hun menselijke basisrechten, en enkele kilometers verderop dansen Israëlische jongeren drie dagen lang om de stress van hun legerdienst vergeten. Ik ging op vrijdag de Palestijnse protesten filmen, dan de bus op om te gaan raven in de buurt van Tel Aviv. Compleet schizofreen. Die twee werelden ben ik dan naast elkaar gaan tonen. Het resultaat was A Taste of Freedom. Ik zoom eigenlijk altijd in op micro-gebeurtenissen en contrast om een groter verhaal te vertellen.”

Jan Beddegenoodts: “Ik doe alles altijd zelf, dat geeft veel vrijheid. Zo heb ik van een budgettaire noodzaak een artistieke deugd gemaakt.” 

In Palestina werd ik me heel bewust van mijn eigen privilege. Dat heb ik gebruikt om Thank God It’s Friday. te maken. Ik kon wél met de kolonisten gaan praten. Het duurde acht maanden voor ze mij vertrouwden. Die mensen zitten vast in hun eigen realiteit. Voor hun deur worden Palestijnse jongens doodgeschoten, maar zij bellen naar het leger om te klagen over de stank van het traangas. De eerste screenings heb ik gedaan in het Palestijns dorp waar de protesten plaatsvonden en in de nederzetting bij de kolonisten. Ik dacht echt: nu gaan de kolonisten inzien welk onrecht ze aanrichten tegenover hun Palestijnse buren. Dat was naïef van mij.  

Ik ben films beginnen maken met het geloof om de wereld te veranderen. Thank God It’s Friday was een groot succes. Je wilt visibiliteit creëren voor onrecht, en dat lukt. Desondanks is de situatie enkel verslechterd. Ze blijven maar nederzettingen bouwen, er zitten nog altijd minderjarigen in de gevangenis. Wat is de kracht van film als je ziet dat ter plaatse het enkel verslechtert? 

Meer en meer stel ik het medium in vraag, zeker nu met de Netflixering van documentaires. Documentaires zijn content geworden, alles wordt herleid tot een straf verhaal. Vervolgens zet je Tiger King op. Daar heeft Trump geen goed aan gedaan. De realiteit is stranger than fiction. Zo wordt alles een format. Kijk naar Zelensky die mediageniek door een oorlogsgebied wandelt. Hoe kan je mensen nog raken met de realiteit?

De wereldvermaarde Palestijnse techno-dj Sama op een paard in Caïro. Een beeld uit SAMA, een film uit 2019.

Ik heb altijd onafhankelijk gewerkt, ik heb nooit een platform gehad. Ik heb alles altijd zelf moeten doen: filmen, interviewen, regisseren, monteren, tot en met het organiseren van screenings. Dat geeft veel vrijheid. Zo heb ik van een budgettaire noodzaak een artistieke deugd gemaakt. 

Als ik creatief werk maak is dat heel intens. Het neemt mijn leven helemaal over. Dat gaat gepaard met enorm veel stress. Commerciële opdrachten geven mij soms wat mentale rust. Iemand vraagt iets, ik maak het en het is af. Ik heb veel respect voor mensen die continu artistiek werk doen, maar het is te intens voor mij, ik moet er af en toe uit. 

Commerciële opdrachten geven mij ook ideeën en contacten voor nieuwe verhalen. Zo filmde ik bijvoorbeeld schoonheidswedstrijden van Arabische paarden in het Midden-Oosten. Een chocoladebedrijf stuurde me naar Baku (Azerbeidzjan) of Lagos (Nigeria) om portretten te maken van zijn medewerkers. Dat zijn geen evidente plekken om als onafhankelijk journalist naartoe te gaan. Doordat ik daar een commerciële opdracht heb gedaan, heb ik daar nu een netwerk. 

Ik ben mij bewust van het spanningsveld tussen commercieel en artistiek werk. Al mijn artistiek werk gaat over kunst en activisme. Mijn credibiliteit als onafhankelijk filmmaker is mijn hoogste goed. Voor mij is commercieel werk een Gonzo-tool om ergens binnen te komen op plaatsen waar dat als journalist niet zou lukken. Door met een ander petje binnen te wandelen kan ik mij helemaal onderdompelen. 

Een beeld uit Thank God It’s Friday (2013). “De Israëlische kolonisten zitten vast in hun eigen realiteit. Voor hun deur worden Palestijnse jongens doodgeschoten, maar zij bellen naar het leger om te klagen over de stank van het traangas.”

Mijn laatste film Groeten uit de Koekenstad gaat over creatieve vrijplaatsen in Antwerpen. Creatieve vrijplaatsen worden bedreigd, er verdwijnen er steeds meer. Met die film wil ik enerzijds de schone initiatieven vieren die er nog zijn, en anderzijds de fragiliteit ervan weergeven. Er is plaats zat in de stad, maar collectieven moeten er wel hun eigen plek van kunnen maken. Als veel collectieven dat doen, dan krijg je echte diversiteit. Dat is de kracht van een stad.

Het heeft lang geduurd voor ik de stad helemaal kon omarmen. Het is een havenstad, een plek om van te vertrekken en terug te komen. Mijn plekje hebben hier in Borgerhout, mijn bureau in Onder Stroom: het is een ankerpunt. Er zijn veel dingen in de stad waar ik niet akkoord mee ben. Omdat ik van hier ben, kan ik mij daartegen verzetten. Dat leidt tot een zekere gegrondheid.  Mijn kritisch werk is puur uit liefde voor de stad. 

Op 1 oktober vertoont Atelier FAAR in Deurne in samenwerking met Onder Stroom twee films van Jan: Space of Urgency en Groeten uit de Koekenstad.  Er zijn ook kunstinstallaties, artistieke performances en muzikale optredens. Ook FAAR wordt bedreigd. Zij moeten in december vertrekken en zijn op zoek naar een nieuwe plek. 

Meer info: facebook.com/events/5476807719064633. 

Tekst: Frederik Van den Bril.

De Wisselbeker: ANTWERP. POWERED BY CREATIVES. reikt geen prijzen uit, maar vraagt aan de creatieve sinjoren zelf om elkaar in de bloemetjes zetten. Zo leggen we onverwachte connecties bloot in de Antwerpse creatieve hummus, waarop nieuwe samenwerkingen groeien en bloeien.