Joris Goorden, coördinator van de Blikfabriek, zit samen met twee collega’s achter zijn laptop in Cantin, de horecazaak waarin alle residenten en bezoekers van de site samenkomen. “Zullen we ons buiten zetten?”, vraagt hij. Het is een van de vele warme dagen waarop juni ons trakteert. Onder een parasol op het terras steekt hij van wal over zijn Blikfabriek, maar vrijwel meteen wordt ons gesprek onderbroken door luid gekwaak. “Dat is onze huiskikker”, zegt Joris. Net als mensen van alle slag, voelen ook amfibieën zich hier thuis.

Nochtans ging de weg van de Blikfabriek tussen 2018 en 2023 niet altijd over een leien dakje. “Wanneer je een leegstaand pand invult, kom je in een oerwoud van onbestaande wetten terecht. Dat is ook een van de redenen waarom de jongens en meisjes van Onder Stroom er recent mee zijn opgehouden (de creatieve hub op het Eilandje zette onlangs haar werking stop, red.) Je opereert in een grijze zone van wat er kan en mag en de stad kijkt daar met argusogen naar. Sommige diensten, zoals de brandweer, werkten nochtans heel constructief met ons samen. Van anderen kregen we dan weer steevast de wind van voren.”

Het culturele en eventluik in de Blikfabriek wordt ingevuld door de ruimtes naast Cantin: de foyer, de theaterstudio en de exporuimte. “We proberen heel gul met die ruimte om te springen. Als we een kunstenaar kunnen helpen, dan doen we dat”, aldus Joris. Ook commerciële klanten kunnen een aanvraag doen. “Dan kijken we wat er mogelijk is en onderhandelen we over de prijzen.”

Horecazaak Cantin is volgens Joris het kloppend hart van de site. “Naast lekkere drankjes aan democratische prijzen hebben we een stabiel food aanbod, je kan hier in de week en in het weekend komen eten. Donderdag hebben we een gratis concert en in de zomer een extra zomerprogramma”, zet hij z’n betoog kracht bij.

De zon schijnt, de drankjes smaken, maar we zijn hier eigenlijk om het te hebben over de Stelling, de nieuwste aanwinst van de Blikfabriek. De fabriekshal van 5000 vierkante meter zou worden ingevuld door een Kringwinkel, maar die samenwerking ging tijdens corona ter ziele. “Er is in Antwerpen zoveel vraag naar atelierruimte, ook voor de zachte makers, zoals schrijvers en grafici, die geen lawaai of stof maken.” Met de Stelling creëerde de Blikfabriek , met de steun van stad Antwerpen, zo’n 30-tal extra ruimtes voor dit soort creatieve profielen.

Joris en zijn collega’s bouwden de fabriekshal letterlijk om met een stelling. De grote hal telt nu verschillende verdiepingen. “Met het grid waarmee ze is gebouwd, stimuleren we ontmoeting. Bovendien zijn de bouwmaterialen in de Stelling zo gezaagd dat we ze nadien allemaal zouden kunnen hergebruiken in een ander project, of de Stelling zelf zouden kunnen verplaatsen.”

Op de website van de Stelling staat te lezen dat de Blikfabriek er ‘denkers, doeners en makers van een andere toekomst voor zoekt’, maar hoe moet die toekomst er dan uitzien volgens Joris? “Een toekomst waarin mensen meer samenwerken, waar het niet ieder voor zich is, maar waar je van elkaar kan leren. Anders dan een andere coworking kan je hier je klanten ontvangen in de Cantin, buiten werken bij mooi weer en je hebt hier alle mogelijke ambachten met wie je kan samenwerken. Als je als kunstenaar een idee hebt, heb je hier alle mogelijke mensen in huis om het uit te werken. Er heerst een open cultuur, op dit terras worden allerhande zaken besproken en als er problemen zijn, worden die snel getackeld.”

Twee jonge vrouwen wandelen voorbij ons tafeltje. “Zeg, kom je anders subiet eens naar mijn atelier kijken?”, zegt de ene tegen de andere. Ze onderstreept zo in één zin waar Joris het al de hele middag over heeft: deze plek faciliteert ontmoeting. En ja hoor, ze bruist even hard als de Fritz cola voor onze neus.

Zijn er ook nog dingen waar Joris extra op wil inzetten? “We hebben een vaste basis van mensen uit Hoboken die hier consequent komen, maar met onze programmatie bereiken we eerder mensen daarbuiten. Het district heeft voor ons een uitdagende demografie. Het is een oude arbeiderswijk. Veel Hobokenaars vinden ons heel alternatief. Toch willen we nog meer een open huis voor de buurt zijn en nog meer inzetten op verankering. We willen die sociale kaart nog meer trekken.”

Of het Joris in de wirwar aan invullingen lukt om het overzicht te bewaren? “Haha, nee. Ik loop hier rond en de Blikfabriek is mijn kind, maar soms weet ik niet goed wat mijn job nu precies is. Van lelijke plekken iets moois maken, dat is mijn passie, maar gelukkig werken we voor communicatiebedrijf Yellow Submarine, die de zakelijke kant van dit verhaal doen, waardoor het werkbaar blijft. En ook onze ontwikkelaar DCB is een dankbare partner. Zij treden op als beschermvader en maken het mogelijk dat we de middelen hebben om alles in orde te brengen qua onderhoud, veiligheid en technieken. We werken met hen samen in een provisiesysteem. Zij doen de kosten en wij betalen die op termijn terug.”

Hoe weet Joris dat de investeringen die worden gedaan, voor de lange termijn zijn? “Deze site heeft een conglomeraat aan eigenaars en de ontwikkeling is mede daardoor een tijdrovende operatie. Daardoor kunnen we hier vermoedelijk nog wel een tiental jaar blijven. En als ik echt mag dromen: idealiter kunnen we in die tijd ook de Lemmerz-site hiernaast herbestemmen. Daar werden vroeger velgen gegoten, wat heel vervuilend was. Sinds de sluiting is er met die plek niks meer gebeurd. Alles is er vernield en leeggeroofd, het is een magneet van criminaliteit. Eerlijk gezegd is dat al van in het begin een moeilijke buur geweest, die we graag mee zouden beheren om er sociale controle over te creëren. Hoe meer mensen hier zitten, hoe minder dat er daar misloopt.

Zijn er andere organisaties waaraan Joris zich spiegelt? “Een plek als Broei in Gent vind ik interessant. Op die plek komt een groep mensen zes maanden lang samen om de plek te beheren en nadien is dat gedaan. Op die manier krijg je een tijdelijke energiestoot, dat vind ik interessant. Een organisatie met budget die het hier tijdelijk overneemt, dat zou ik wel zien zitten. Ik kan deze plek en haar programmatorische ziel gerust uit handen geven. Mensen met ideeën mogen me altijd aanspreken. Wel even zeggen: wij hebben daar niet zelf budget voor, maar wel veel drive en veel plaats.”

Moet een plek zoals de Blikfabriek geen vaste plek innemen in Antwerpen, in plaats van het invullen van leegstand? “Het is heel inspirerend om in ruimtes verschillende functies samen te brengen. Je maakt zo zelf een dorp, waarin mensen van alle slag elkaar inspireren en aansteken. Maar voor een ontwikkelaar is het natuurlijk in de eerste plaats de bedoeling om zo’n site te beschermen tegen verval en op te warmen, zodat ze nadien meer waard wordt wanneer er appartementen op worden gebouwd. Dat is de gentrificatie-zijde van dit verhaal. Naar mijn gevoel moet de stad dan ook investeren in die onderlaag, de humus waar de creativiteit in opborrelt, en idealiter investeert ze dan ook mee in een site als de Blikfabriek, ja. In het Franse Marseille is dat gebeurd met La Friche de Belle Mai, daar heeft de stad miljoenen in die oude fabriekshal geïnvesteerd. Het is er nu een baken van kunst, cultuur en bedrijvigheid. Waarom zou dat voor Antwerpen niet kunnen?”

De Stelling telt momenteel zo’n dertigtal ateliers, waarvan er nog verschillende kunnen worden ingevuld. Je betaalt zo’n €7,5 à €10 per vierkante meter per maand. De meeste ateliers zijn 25 of 50 vierkante meter groot. Faciliteiten op maat zijn bespreekbaar. Interesse? Check destelling.be of mail naar info@destelling.be.

De Stelling kwam tot stand met de steun van Stad Antwerpen. In het kader van innovatie in mode en design 2022 kreeg dit project een kickstart en kon zo sneller gerealiseerd worden.

Tekst: Arkasha Keysers
Foto's De Blikfabriek: Michael Thomas Jones
Foto Joris Goorden: Arkasha Keysers