“Ik wil Belgische lettertypes in ere herstellen.”
Jo De Baerdemaeker haalt vergeten Belgische lettertypes van onder het stof en steekt ze in een hedendaags digitaal jasje.
Letterontwerper Jo De Baerdemaeker is een klinkende naam in de lettertype-wereld. “Het is een klein wereldje”, lacht Jo. Nochtans zijn Jo’s opdrachtgevers niet van de minste. New York Times, Microsoft en wereldstad Antwerpen kwamen al aan de deur van zijn Studio Type kloppen voor een lettertype. “Ik zou heel graag een lettertype ontwerpen voor een Belgische krant.”
APBCafé met Jo De Baerdemaeker en Tina De Souter op 10 oktober!
Goesting naar meer? Op dinsdag 10 oktober geeft Jo De Baerdemaeker een dieper inkijkje in zijn project Typo Belgiëque tijdens het APBCafé: On Display in De Winkelhaak van 17:00 - 19:30.
“Studio Type bestaat al elf jaar. Ik ontwerp voornamelijk digitale fonts , en daarnaast doe ik ook onderzoek naar lettertypes. Meestal ontwerp ik lettertypes in opdracht. Wiels, stad Antwerpen, de Vlaamse overheid, … maar ook een striptekenaar is al naar mij gekomen om een lettertype te maken van zijn handschrift.
Ik specialiseer mij in Tibetaanse, Mongoolse en Indonesische lettertypes. Mijn doctoraat ging over de geschiedenis van het drukken in de Tibetaanse taal. Ik ben net terug van een tweeweekse werktrip in China, Binnen-Mongolië en Tibet. Ik zoek er inspiratie voor nieuwe ontwerpen. Veel mensen daar zijn bezig met belettering, handschriften en kalligrafie. Ik wil weten wat de nieuwste trends zijn en wat er leeft.
Ik gaf er ook lezingen over Tibetaanse en Mongoolse drukletters aan grafische ontwerpers en would-be-letterontwerpers.. Ze weten bijvoorbeeld niet dat er in Berlijn een techniekmuseum is met originele stempels van een van de bekendste Tibetaanse lettertypes.
Verder gaf ik er ook workshops font engineering. Dat gaat om leren werken met font software. Iets moois en speciaals maken is één ding. Maar het moet ook functioneren als digitaal lettertype, dat noemen ze font engineering.
Mijn passie voor Tibet kwam er na een rondreis door India waarbij ik bij de Tibetaanse gemeenschap terechtkwam. Ik leerde hen Engels, zij leerden mij Tibetaans. Terug in België ben ik de taal blijven studeren. Tijdens mijn Master Typeface Design kreeg ik de kans om een font te ontwerpen voor een andere taal. De keuze voor Tibetaans was snel gemaakt. Mijn lettertypes worden in Tibetaanse publicaties actief gebruikt.
Wanneer ik lettertypes ontwerp, werk ik altijd samen met de locals, of het nu voor een Tibetaanse lettertype is, of voor de stad Antwerpen. Zo’n lettertype ontwerpen is altijd een coöperatief proces. Het is altijd een fijn contact met de mensen daar. Dit keer heb ik een Tibetaanse typemachine cadeau gekregen. Ondanks mijn vrees heb ik dat ding toch het land uitgekregen, zelfs bij de douane in Zaventem deden ze even moeilijk.
Typo Belgiëque is gestart vanuit de vraag: in alle onze omringende landen hebben de kranten hun eigen unieke lettertypes. Gek hé. Hoe komt dat België dat niet heeft? Ik zou heel graag een lettertype ontwerpen voor een Belgische krant.
Dat is het uitgangspunt van mijn onderzoek geweest. Zo is Typo Belgiëque tot stand gekomen. Een beetje een tongbreker om aan te tonen dat ik een echt Belgisch project wilde maken. Twee jaar lang heb ik onderzoek gedaan specifiek naar Belgische lettertypes. Na 1830 welteverstaan. Eigenlijk is dat een stuk vergeten geschiedenis in de Westerse typografie. Er bestonden toen drie grote lettergieterijen in België. Dat waren Vanderborght, Van Loey-Nouri en Carabin-Schildknecht. Ze vestigden zich alle drie in de buurt van het Brusselse Noordstation. Wel bijzonder: mijn oude school St Lukas in Brussel bleek gevestigd in de gebouwen van een van die oude Belgische lettergieterijen.
Het was een zwaar, langdurig onderzoek. Ik ben in archieven overal in het land gaan graven. Ik heb heel veel oude kranten doorzocht op de meest gebruikte lettertypes. Advertenties in oude kranten zijn heel dankbaar om lettertypes te herkennen.
Geen van de drie lettergieterijen heeft het overleefd. Alle drie hebben ze de fout gemaakt om niet te investeren in de nieuwe technologieën van die tijd en hebben zo de Linotype en Monotype-boot compleet gemist. Een slimme lettergieterij uit Amsterdam heeft dan een Belgische vestiging opgericht en dat was het einde.
Uiteindelijk heb ik een 8-tal Belgische lettertypes die écht uniek zijn voor België. Want je moet opletten, veel lettertypes werden toen gekopieerd uit het buitenland. Dat gebeurt nog steeds. Hoeveel versies van Garamond bestaan er niet? Het bekendste voorbeeld: Arial is een “goedkope” rip-off van Helvetica. Maar deze acht lettertypes zijn dus écht uniek en authentiek Belgisch.
Vervolgens heb ik die oude Belgische lettertypes nieuw leven ingeblazen. Let op, ik ben geen kopieerder. Ik wilde niet zomaar een revival. We zitten vandaag met een heel andere leestechnologie dan de 19e eeuw. Je scherm is responsief en je letters moeten dynamisch mee bewegen. Ik ben die lettertypes gaan herzien en omvormen tot digitale fonts, zodat ze geschikt zijn voor de leescultuur van vandaag de dag.
Zo heb ik het Brel lettertype gemaakt, het Dani lettertype (een ode aan Dani Klein van Vaya Con Dios) en het Pennequin font. Binnenkort bied ik ze te koop aan. Dat is voor mij ook een primeur. Het is de eerste keer dat ik mijn lettertypes verkoop aan een brede groep mensen. Hiervoor maakte ik meestal exclusieve lettertypes in opdracht, die geen enkele andere groep mensen mag gebruiken . Nu wil ik een collectie fonts op mijn website aanbieden en de licenties verkopen. Daarvoor lanceer ik binnenkort een nieuwe website: Studio Type Font Foundry. Het is de start van een nieuwe Antwerpse creatieve onderneming. Ik ga een platform aanbieden voor andere creatieve ontwerpers die via deze website hun eigen lettertypes kunnen verkopen. Uiteraard na een kwaliteitscontrole. Ik wil dat er meer Belgische letterontwerpers komen, dit is een poging om dat waar te maken.”
